|
«Бизга икки ўлимтик ва икки қон ҳалол қилинди. Улар балиқ ва чигиртка, жигар ва талоқдир».31
(وَالدَّمُ ) бу сўз ҳам умумий маънода бўлиб, ҳамма қонларга тегишлидир. Фақат алоҳида ажратиб, хослаб бир далил келган нарсаларгина ундан мустасно. Чунончи юқоридаги ҳадисда жигар билан талоқ ажратилиб, хосланиб айтилди. Мана бу оят ҳам шу қабилдандир:
أَوْ دَماً مَّسْفُوحاً
– „тўкилганқон“. [6:145]
Бу ерда қон отилиб чиқиши билан қайдланяпти, боғланяпти. Демак, жигар ва талоқдан бошқа аъзодаги отилиб чиққан қонгина ҳаромдир.
(وَلَحْمَ الْخِنزِيرِ тўнғиз гўштини). Бу таниқли ҳайвон.
(وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللّهِ ва Аллоҳдан ўзгага аталиб сўйилган нарсаларни). санамлар, бутлар учун сўйилган, Аллоҳдан бошқанинг номига сўйилган ҳайвонлар. (مَا ) умумий маънода бўлиб, Аллоҳдан бошқанинг номи айтиб сўйилган ҳамма ҳайвонларга тегишлидир. (إهلال ) сўзи овоз чиқариб айтишдир. Кимки овозини чиқариб Аллоҳдан бошқанинг номини айтиб бирор ҳайвонни сўйса, шу сўйилган ҳайвонни ейиш ҳаромдир.
6-
فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ
(Энди кимки золим ва ҳаддан ошмаган ҳолида ночор вазиятда қолса гуноҳкор бўлмайди). Аллоҳ Таоло баён қиляптики, кимдир Аллоҳ ҳаром қилган нарсани ейишга мажбур бўлиб қолса, Аллоҳ кечиримли, раҳмли Зотдир. Мажбур бўлиб қолганидан Аллоҳ ҳаром қилган нарсани еган киши гуноҳкор бўлмайди.
Лекин бундай ҳолатда гуноҳкор бўлмасликнинг шарти бор. Мажбур бўлиб қолиш ҳақиқатан юз бериши учун икки иш амалга ошиши шарт. Бу икки иш оятда зикр қилиняпти. (غَيْرَ ).
а) (غَيْرَ بَاغٍ ). Яъни, зулм қилмагани ҳолда. Зулм бу нарсани ўз ўрнига қўймасликдир. Бунинг маъноси шуки, мажбур бўлиб ейиш ҳаётни сақлаб қолиш учун ейишдир. Шундан бошқа нарса учун еган одам ўз-ўзига зулм қилган бўлади. Чунки у ейиш ишини ўз ўрнига қўймади. Аллоҳ унга ўлимтикни ейишни ҳаром қилганди. Шу билан ўлимтикнинг ўрни то мажбур бўлиб қолиш ҳолати юз бермагунига қадар ейилмасликдир. Демак, уни мажбур бўлиб қолиш ҳолати юз
(31) Ибн Можа: 3305. Аҳмад: 2/97.
77-бет
Бетлар:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208